Pierwsze znaleziska archeologiczne twórczości plastycznej pochodzą sprzed 50 000 p.n.e. Są to liczne kości i płytki kamienne pokryte regularnymi, rytmicznymi nacięciami, które mogą być początkiem pisma. Pierwszymi wytworami plastycznymi były narzędzia s...
Najsłynniejszymi rysunkami naskalnymi okresu paleolitu są zachowane ryty naskalne w jaskini Lascaux (Francja), które zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jaskinia została przypadkowo odkryta w 1940 r. przez kilku miejscowych chłopc...
Najważniejszymi rysunkami naskalnymi okresu paleolitu są zachowane ryty naskalne w jaskini Altamira, które są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.Jaskinia Altamira (Góry Kantabryjskie w pn Hiszpanii) została odkryta w 1879 r. W części głównej j...
Rysunki naskalne były ryte w ścianach, a ich kontury były wypełniane farbą wymieszaną z wodą lub tłuszczem. Malowano za pomocą palców, dmuchawek z wydrążonych kości lub pędzli z włosia. Podstawowym barwnikiem była ochra – naturalny barwnik pochodzenia miner...
Z czasem było coraz mniej przykładów malarstwa jaskiniowego, a na jego miejscu pojawia się sztuka użytkowa. Początkowo kawałki skórek, kości, muszelek, korzeni roślin lub gliny były traktowane jako biżuteria, potem w epoce brązu i żelaza pojawiają się...
Tassili n’Ajjer to rozległy płaskowyż leżący w południowo-wschodniej Algierii o powierzchni blisko 80 tys. km². Może tam znajdować się nawet 15 tys. malowideł i rytów, przeważnie umieszczonych w schroniskach skalnych. Przypuszcza się, że najstarsza s...
Bardzo charakterystycznymi rzeźbami z okresu paleolitu były figurki kobiece zwane paleolitycznymi Wenus (też Venera). Figurki te charakteryzowały się przesadnie obfitymi kształtami kobiecymi, zwłaszcza w okolicach piersi, bioder i ud. Wenus z Lespuque (Franc...
Z okresu neolitu i brązu zachowało się najwięcej przedmiotów sztuki użytkowej (ceramika, narzędzia) ze szczególnym uwzględnieniem bogatego zdobnictwa. Rozwój technik wypalania gliny i brązu, spowodował rozwój rzemiosła i zdobnictwa przedmiotów codziennego uży...
Ok. 3000 p.n.e. w Europie osiada się coraz więcej ludów, które zaczynają budować monumentalne budowle - menhiry, jako miejsce pochówku lub miejsce święte. Bardzo dużo menhirów powstało na terenie Francji i Wielkiej Brytanii. Menhir to nieociosany lub częścio...
Historia kultury i sztuki egipskiej dzieli się na kilka okresów: Stare Państwo (XXIX-XXI w.p.n.e.) – okres rozkwitu gospodarczego, politycznego i kulturalnego, w którym powstały najważniejsze budowle architektury grobowej (mastaba, piramida). W tym okr...
Najsłynniejszymi zachowanymi zabytkami sztuki egipskiej są grobowce faraonów. Pierwotną formą grobowca była mastaba – kopiec usypany z ziemi, o ukośnych ścianach z kamienia lub cegły. Komora grobowa z mumią zmarłego faraona lub dostojnika w sarkofagu ...
Najbardziej znanym grobowcem faraona jest grobowiec Tutanchamona, faraona z XVIII dynastii, rządzącego starożytnym Egiptem w okresie 1333-1323 p.n.e. Grobowiec został odkryty w Dolinie Królów w pobliżu miasta Luksor, przez Howarda Cartera i George’a Carnarvo...
Pierwsze grobowce faraonów były budowane w kształcie piramid schodkowych, z których najbardziej okazała jest piramida schodkowa Dżosera ok. 2650 p.n.e. w Sakkarze koło Memfis (jedyna piramida schodkowa, która zachowała się do czasów współczesnych). Składa się z...
Świątynie egipskie w okresie Średniego i Nowego Państwa były budowane z kamienia, który był bardzo ciężki i trudny w obróbce. Do podtrzymania stropów świątyń budowano wiele kolumn i filarów oraz belek łączących kolumny i filary. Filary lub kolumny były ...
Świątynia Luksorska, znana także jako Świątynia Narodzin Amona, znajduje się w Luksorze, w południowym Egipcie. Jest jednym z dwóch (drugim jest świątynia w Karnaku) najważniejszych zabytków Teb. Budowę świątyni rozpoczął faraon Amenhotep III, a została u...
W sztuce egipskiej dominowała rzeźba monumentalna, tworzona z granitu lub bazaltu. Były to najczęściej posągi faraonów i bóstw. Drewno lub wapienny materiał były stosowane do rzeźby mniejszych rozmiarów (np. portrety). Natomiast drobne figurki z grobowców...
Pozycja artysty w starożytnym Egipcie była ściśle związana z monumentalną sztuką egipską, która służyła do wychwalania potęgi faraonów. Artysta nie tworzył „swojej” sztuki czy indywidualnej wypowiedzi artystycznej o otaczającym świecie. Sposób obrazowania ś...
Egipcjanie głęboko wierzyli w siłę obrazu, który ratuje przed zapomnieniem. Malarstwo w Egipcie było mocno powiązane z reliefem i były to głównie malowidła ścienne, tworzone na zaprawie gipsowej. Najważniejsze sceny i tematyka to: sceny religijne (np. wyobraż...
Kanon egipski rozwinął się w okresie Starego Państwa i był najważniejszą zasadą w malarstwie, reliefie i architekturze. Kanon był efektem szukania stałych zasad, wzorca, naturalnego rytmu czy uporządkowanej struktury społecznej. Według ustalonego schematu (cz...
Liczące wys. 47 cm i ważące ok. 20 kg, popiersie Nefertiti zostało wyrzeźbione z wapienia i pokryte polichromowanym stiukiem, datowane jest na 1345 p.n.e. Autorem przypuszczalnie był słynny rzeźbiarz egipski Totmes. Popiersie zostało odkryte w warszt...
Silnie rozwijająca się kultura na Krecie (archipelag wysp greckich) od 2000 p.n.e, ze względu na bogatą wymianę handlowo-morską, stała się początkiem późniejszego rozwoju sztuki greckiej. Najbardziej charakterystyczne zabytki kultury kreteńskiej to pałace d...
W 1899 r. na Krecie rozpoczęły się wielkie wykopaliska archeologiczne pod przewodnictwem sir Arthura Evansa. Odsłonięto wtedy rozległe ruiny pałacu w Knossos, pochodzącego z okresu 2000–1400 p.n.e. (kultura minojska), zwanego pałacem Minosa lub labiry...
Jest to pośmiertna maska jednego z władców Myken, błędnie mylona z maską Agamemnona - wodza plemienia Achajów oblegających Troję. Została odnaleziona w zespole grobowym w Mykenach w 1874 r. przez słynnego archeologa Heinricha Schliemanna. Przedstawia wąsatego i...
Historia sztuki greckiej dzieli się na kilka okresów historycznych.
Okres archaiczny (XII-V w.p.n.e.) jest okresem rozwoju miast – państw (polis) – silnych ośrodków handlowo-kulturalnych, które ze sobą rywalizowały, rozwijały sztukę i rzemiosło. W tym okresie ...
Bardzo ważnym pojęciem w życiu Greków było pojęcie „piękna”. Piękno dla Greków było synonimem harmonii, ładu czy prawidłowości. Piękno oznaczało zdrowe ciało i imponujące dzieła sztuki, także charakter człowieka (Grecy uważali, że to, co jest piękne, m...
Styl dorycki w architekturze wykształcił się w okresie archaicznym (VI – VIII w. p.n.e.). Budowla świątyni doryckiej cechuje się prostotą i oszczędnością środków wyrazu. Kolumny w tym stylu wyraźnie przypominają kolumny z Egiptu. Nie mają bazy, trzon jest...
Styl joński o lżejszych proporcjach, smuklejszych kolumnach był bardziej dekoracyjny, elegancki i lekki w formie. Głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl joński, ukształtowała się w VI w. p.n.e., zbudowana jest z ozdobnej, op...
Styl koryncki był rozwinięciem stylu jońskiego, bardziej bogaty w zdobienia i motywy roślinne. Baza – jak w porządku jońskim, czyli trójczłonowa, była złożona z dwóch torusów i trochilusu między nimi. Trzon kolumny, jak w stylu jońskim, został ozdobiony...
Świątynie greckie były budowane na wzgórzach, w połączeniu z malowniczą przyrodą. Zabudowa Akropolu stanowiła uporządkowaną przestrzeń urbanistyczną. Świątynie były monumentalne, wielkie. Każdy Grek miał możliwość uczestnictwa w uroczystościach religijnych wokół świ...
Grecy wierzyli, że w przyrodzie istnieje obiektywny idealny wzorzec, według którego można tworzyć dzieła doskonałe. Kanon był wyrazem dążenia do osiągnięcia idealnego piękna, dotyczył on proporcji i miał charakter matematyczny. Proporcje były wyliczane...
Bardzo ważnym elementem sztuki i estetyki greckiej było pojęcie kompozycji klasycznej, które zostało stworzone w okresie klasycznym sztuki greckiej i potem stało się wzorem dla wielu dzieł. Kompozycję klasyczną cechuje dążenie do doskonałości, zgodnie z zas...
Akropol (z gr. Akropolis - górne miasto) to położone w Atenach wapienne wzgórze o wys. 157 m n.p.m. Było to ufortyfikowane wzgórze, na którym już w czasach mykeńskich zbudowano cytadelę. W okresie późniejszym Akropol stał się miejscem kultu. Świątynie zbu...
Woźnica z Delf lub Auriga z Delf, to nazwa starożytnego brązowego greckiego posągu z okresu klasycznego, złożonego z fragmentów odkrytych w 1896 r. w czasie wykopalisk archeologicznych w świątyni Apollina w Delfach. Posąg przedstawia młodego mężczyznę ...
Fidiasz (ok. 490 p.n.e. - ok. 430 p.n.e.) – rzeźbiarz grecki, uważany za najwybitniejszego przedstawiciela greckiej rzeźby starożytnej okresu klasycznego. Przyjaciel i doradca Peryklesa. Kierował pracami rzeźbiarskimi na Akropolu ateńskim (447 p.n.e. -...
Myron był jednym z najwybitniejszych rzeźbiarzy greckich, tworzący w latach 480-445 p.n.e. Był obywatelem Aten, a urodził się w Beocji. Do dnia dzisiejszego zachowały się w postaci rzymskich kopii dwa dzieła Myrona: Dyskobol oraz Atena i Marsjasz, a o poz...
Poliklet z Argos był rzeźbiarzem greckim, pochodzącym z miasta Argos na Peloponezie, żył w latach 450-415 p.n.e. Tworzył w V wieku p.n.e., znany był z posągów atletów (sportowców), wykonanych w brązie. Był uczniem Hageladasa. Założył szkołę rzeźbiarską w Arg...
Grupa Laokoona jest jedną z najbardziej znanych starożytnych rzeźb, będącą według części badaczy dziełem greckim z okresu hellenistycznego, według innych – rzymską kopią hellenistycznego oryginału. W związku z tym datowanie dzieła jest różne i rozciąga ...
Nike z Samotraki (Samotrake) jest to marmurowa rzeźba hellenistyczna z III lub II w. p.n.e. Istnieje przypuszczenie, że jej twórcą był Pytokritos z Rodos. Mogła być symbolem i darem dziękczynnym zwycięstw odniesionych przez Rodyjczyków w wojnie z Antioch...
Afrodyta z Melos, znana jako Wenus z Milo, to marmurowa rzeźba z okresu hellenistycznego z ok. 130–100 r. p.n.e. Jest eksponowana w Luwrze. Została znaleziona przez greckiego wieśniaka Jorgosa w 1820 r. w okolicach teatru na terenie akropolu w Adamas, głów...
Ceramika grecka była bardzo ważnym estetycznym elementem życia codziennego. W ceramice wykształciły się cztery style: geometryczny, orientalizujący, czarnofigurowy i czerwonofigurowy, pochodzące od rodzaju motywów dekoracyjnych umieszczanych na wyrob...
Przykładów sztuki etruskiej zachowanych jest bardzo mało, wiadomo nam jedynie o wyglądzie budowli etruskich, z zachowanych rekonstrukcji.
Zachowane grobowce etruskie były pokryte malowidłami przedstawiającymi życie codzienne Etrusków. Ich wnętrza były pełn...
Malarstwo jest najlepiej zachowaną dziedziną sztuki etruskiej. Przez długi czas było traktowane jako odbicie greckiego malarstwa ściennego. Liczne freski figuralne zdobiły wnętrza grobowców. Najstarsze, pochodzące aż z VII i VI w. p.n.e. są stworzone ...
Wilczyca kapitolińska jest to rzeźba wilczycy, która jest symbolem stolicy starożytnego imperium rzymskiego. Wilczyca była świętym zwierzęciem boga wojny Marsa, również metaforą władzy w jej dwojakim aspekcie: łaskawości i zagrożenia, matczynej opieki i złowr...
Historia kultury i sztuki rzymskiej dzieli się na kilka okresów:
- okres panowania królów (VI w. p.n.e. – V w. p.n.e.) - okres rozwoju sztuki starożytnego Rzymu, związany jest z panowaniem królów etruskich. Wtedy osady uległy przemianie w miasta, rozpoczęto...
Miasto rzymskie było zaprojektowane w bardzo przemyślany sposób z regularnym planem, ulicami przecinającymi się pod kątem prostym i z rynkiem – forum, na którym znajdowały się najważniejsze budynki. Istniały dwa typy budowli: budowle świeckie i budowle rel...
Łuk triumfalny był monumentalną, wolno stojącą bramą, budowaną dla upamiętnienia ważnej osoby lub uczczenia ważnego wydarzenia (zwykle zwycięstwa wojennego). Przejście pod łukiem triumfalnym autora lub autorów zwycięstwa było głównym punktem pochodu t...
Artysta rzymski miał podobny status jak w Grecji – był jedynie rzemieślnikiem i wykonawcą zamówień. Tak jak w sztuce egipskiej, artystami wysoko postawionymi w hierarchii społecznej byli architekci, którzy byli nadwornymi architektami rzymskich cezarów t...
Jednym z najbardziej znanym architektów starożytnych był Marek Witruwiusz – rzymski architekt żyjący w I w. p.n.e. Niewiele wiadomo na temat jego życia, jedynym źródłem informacji są jego dzieła. Zapewne był konstruktorem machin wojennych za panowania ...
Koloseum, oficjalnie nazywane było w starożytności Amfiteatrem Flawiuszów (łac. Colosseum; wł. Colosseo). Był to budynek w Rzymie, zbudowany w latach 70-72 do 80 n.e. przez Wespazjana i Tytusa – cezarów z dynastii Flawiuszów. Jest to duża, owalna budo...
Najpopularniejszym rodzajem rzeźby rzymskiej okresu panowania cezarów były popiersia portretowe cezarów i ważnych patrycjuszy. Artyści rzymscy nie inspirowali się kanonem greckim czyli idealnym pięknem modela, jedynie próbowali oddać jego cechy charakter...
łynniejsze malowidła ścienne sztuki rzymskiej pochodzą z Pompejów i Herkulanum, a ich styl nazywany jest stylem pompejańskim. Te malowidła były tworzone na ścianach domów prywatnych, pokazywały życie codzienne, bogatych Rzymian i ich zwyczaje. Malowidła ś...
je i Herkulanum to miasta w Kampanii (we Włoszech), położone w sąsiedztwie wulkanu Wezuwiusz i zniszczone podczas wybuchu wulkanu 24 sierpnia 79 r. Podczas wybuchu Wezuwiusza miasta zostały zalane błotem wulkanicznym, którego grubość dochodziła nawet do ...
Sztuka wczesnochrześcijańska była tworzona pod wpływem sztuki rzymskiej. Nowe treści religijne były pokazywane za pomocą tradycyjnych kompozycji i kanonów rzymskich. Pierwsze ślady nowej wiary pochodzą z III wieku. Wiele obrazów było malowanych na terenie ...
Katakumby (gr. kata – pod, tymbos - grób) – cmentarz podziemny składający się z galerii, komór i korytarzy, w ścianach których wydrążono nisze grobowe. Zazwyczaj były kilkupiętrowe, wydrążone bardzo głęboko w ziemi, na podobieństwo labiryntu.
Po raz p...
Portrety z Fajum jest to grupa około 700 portretów na drewnie, które były składane wraz z zabalsamowanymi zwłokami do grobów. Odnalezione zostały głównie na cmentarzyskach w egipskiej oazie El Fajum i cmentarzu rzymskim w Antinoopolis. Najstarsze zachowane...
W sztuce rzymskiej, pismo rzymskie otrzymało rangę artystyczną, zwłaszcza na łukach triumfalnych i kolumnach upamiętniających sławnych Rzymian. Kapitała jest najstarszą formą rzymskich liter, od których wywodzą się wszystkie późniejsze rodzaje pisma ł...
Mezopotamia to tradycyjna nazwa obszarów, leżących w Azji Zachodniej między Eufratem a Tygrysem, które były kolebką wielu starożytnych cywilizacji. Pismo klinowe i płaskorzeźby, odkryte przez słynnego archeologa Henry’ego Layarda, dostarczyły wiedzy na tem...
Ok. XXVIII w. p.n.e. zaczyna się kształtować sumeryjska architektura miast. Ulice są kręte, wąskie, a domy z suszonej cegły miały masywne ściany, ze stropem z palmowych belek krytych trzciną i gliną. Powstawały tzw. święte okręgi z wieżą zigurat w centru...
Sztuka akadyjska (od ok. 2340 do 2200 r. p.n.e.), zgodnie z zachowanymi znaleziskami, inspirowała się sztuką sumeryjską, pismem klinowym i architekturą po dostosowaniu ich do myślenia Akadów. Architektura obronna staje się już bardziej przemyślana, plan jest...
Najstarsze z dotychczas odkrytych znalezisk w Persji pochodzą z IV - II w. p.n.e (ceramika z ornamentami zwierzęcymi z Suzy i przedmioty z brązu: elementy końskich uprzęży, broń, biżuteria). Zanim powstała Persja, istniało państwo Elam. Jego początki d...
Ok. 2000 r. p.n.e Sumer i Akad podzieliły się na wiele miast-państw. Od ok. 1792 r. p.n.e. król Hammurabi stworzył imperium Babilonu. Wykopaliska archeologiczne pokazały znaczny rozwój miasta Mari z pozostałościami pałacu króla w XVIII w. p.n.e. Był...